Budowa stawu biodrowego:
Staw biodrowy zbudowany jest z panewki, która obejmuje głowę kości
udowej. Dodatkową stabilizację zapewnia więzadło poprzeczne panewki, a
głowa kości udowej w centralnej części połączona jest więzadłem głowy z
panewką. Głowa kości udowej przypomina kulę i jest dokładnie dopasowana
do panewki. Panewka i głowa kości udowej pokryte są chrząstką stawową,
całość otoczona jest torebka stawową. Wszystkie struktury powleczone są
mazią stawową tak by ruchy w stawie przebiegały bez oporów. Otaczające
staw mięśnie dodatkowo stabilizują.
Dysplazja stawów biodrowych to dziedziczne schorzenie występujące zazwyczaj u
psów szybkorosnących, dużych ras. Bezpośrednią przyczyną schorzenia jest
rozluźnienie struktur (więzadła, torebka) otaczających staw biodrowy. Prowadzi
to w efekcie do niedopasowania w stawie i do przemieszczenia głowy kości udowej
w stosunku do panewki miednicy. Mamy wtedy do czynienia z nadwichnięciem lub
zwichnięciem. Schorzenie dotyczy zazwyczaj obydwu stawów (80% przypadków).
Przyczyny
Dokładny mechanizm powstawania nie został w pełni poznany, ale przyjmuje się, że
w 70% decydują geny, a w 30% środowisko
Dziedziczne uwarunkowania to pierwotne rozluźnienie tkanki łącznej i
mięśniowej okolicy stawów biodrowych, nieprawidłowe ukątowanie szyjki kości
udowej.
Czynniki środowiskowe (zewnętrzne) potęgują predyspozycje genetyczne.
nieprawidłowe żywienie i za szybki wzrost - karma zbyt bogata w energię i
zbyt dużo wapnia doprowadza do opóźnienia rozwoju więzadeł, torebek stawowych i
muskulatury w stosunku do szkieletu. U młodych zwierząt więzadła i torebki
stawowe są bardzo podatne na rozciąganie. Brak dostatecznego wsparcia ze strony
mięśni pogłębia rozluźnienie stawu. Psy z silnie rozwiniętą muskulaturą zadu są
mniej podatne na dysplazję. Psy, u których udział tkanki tłuszczowej wynosi
5-10% m.c. (psy krępe, limfatyczne, o słabo wyodrębnionych mięśniach i luźnej
skórze) chorują częściej niż psy, u których udział tkanki tłuszczowej wynosi
1-2% m.c. (psy o wyraźnie zarysowanych mięśniach i przylegającej skórze)
przetrenowanie psa - intensywne biegi, skoki, a zwłaszcza gwałtowne ruchy
przy aportowaniu doprowadzają do znacznych przeciążeń w obrębie stawów
urazy biodra.
Szczenięta rodzą się z prawidłowymi stawami biodrowymi. Zmiany w obrębie
stawów - postępująca niestabilność rozwijają się do ok. 24 mies. W efekcie
dochodzi do uszkodzenia chrząstki i więzadeł. Pojawiający się stan zapalny i ból
doprowadza do ograniczenia ruchu i likwidacji mechanizmu podciśnieniowego.
Czynniki te pociągają za sobą zaniki mięśniowe, brak prawidłowego odżywiania
struktur chrzęstnych stawu - w takich warunkach destrukcja stawu postępuje
szybciej - pojawia się błędne koło. Zmianom zapalnym i zwyrodnieniowym
towarzyszą zaburzenia ruchu, a brak ruchu wyklucza możliwość powrotu do zdrowia.
Największa podatność na rozwój zmian występuje w wieku do 6 mies. - w tym
okresie w wyniku gwałtownego wzrostu wielkość psa zmienia się szybciej niż siła
mięśni i więzadeł utrzymujących stawy.
Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj w 5 – 8 mies. życia:
kulawizna, chwiejny chód, trudności przy wstawaniu, ograniczone odwodzenie,
zmiana w sposobie biegania (galop lub „kicanie królika”).
U zwierząt młodych objawy mają często charakter ostry. Przyczyną jest
ograniczony kontakt głowy kości udowej z panewką i wynikające z tego miejscowe
przeciążenia - doprowadza to do mikrozłamań i rozrywania włókien nerwowych w
okostnej.
U psów starszych objawy mają charakter przewlekły i wynikają z rozwoju
wtórnych zmian zwyrodnieniowych.
Rozpoznanie
Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu, badania klinicznego i
radiograficznego. Badaniem klinicznym (próby Ortolaniego, Barlowa, Bardensa)
nieprawidłowości w obrębie stawów biodrowych można stwierdzić już w wieku 6-8
tyg. O rozpoznaniu rozstrzyga badanie radiograficzne. Ostateczne badanie rtg,
które pozwoli w 100% wykluczyć dysplazję powinno się przeprowadzić w wieku
24mies. (do takiego wieku choroba może się rozwijać). Prawidłowe ułożenie psa do
badania wymaga silnej premedykacji lub znieczulenia ogólnego. Podobnie badanie
kliniczne należ przeprowadzić w znieczuleniu.
Do określenia stopnia dysplazji stosuje się następującą skalę ocen:
A - stawy biodrowe normalne
B - Stawy biodrowe prawie normalne
C - dysplazja nieznaczna
D - dysplazja częściowa (ograniczona)
E - dysplazja ciężka
U psów należących do ras zagrożonych dysplazją zaleca się:
dużą ilość niezbyt obciążających ćwiczeń (pływanie, spacer na smyczy)
dietę ubogą w kalorie i wapń, bogata w chondroprotetyki - najistotniejsze
jest właściwe żywienie w pierwszych tyg. życia. Prawidłową dietę najłatwiej jest
wdrożyć podając psu wyłącznie gotową, zbilansowaną karmę dla psów dużych ras.
Leczenie
Zachowawcze bądź operacyjne
Leczenie zachowawcze nadaje się dla psów, które nie wykazują zaawansowanych
zmian radiologicznych, nie mają objawów klinicznych bądź objawy są słabo
nasilone i pojawiają się jedynie okresowo. Psy z ewidentnymi objawami klinicznym
bądź zaawansowanymi zmianami radiologicznymi należy zakwalifikować do leczenia
chirurgicznego.
Leczenie zachowawcze to:
racjonalny ruch (spacery, pływanie), okresy przeznaczone na odpoczynek w
ograniczonej przestrzeni, eliminacja biegów, skoków, aportowania
utrzymanie prawidłowej wagi ciała - prawidłowe żywienie - gotowa przemysłowa
karma dla psów dużych ras ma odpowiednią zawartość kalorii, mikro i
makroelementów oraz witamin
dodatki żywieniowe - chondroprotetyki - związki mające na celu poprawienie
stanu chrząstki stawowej
leki przeciwbólowe i przeciwzapalne - zwierzę racjonalnie używa chorej
kończyny i wolniej postępują zmiany zwyrodnieniowe.
O wyborze metody leczenia chirurgicznego decyduje lekarz biorąc pod uwagę
stopień zaawansowania choroby, wiek zwierzęcia oraz nastawienie i przygotowanie
właściciela.
Zespolenie spojenia łonowego.
Operacje wykonuje się u kilkunastotygodniowych szczeniąt. Polega na zniszczeniu
chrzęstnego zespolenia spojenia łonowego. W wyniku tego dalszy rozwój miednicy
przebiega w taki sposób, że panewki nakrywają głowy kości udowych. Zabieg
niezbyt traumatyczny, rekonwalescencja przebiega kilka dni.
Operacje na mięśniu grzebieniowym i jego ścięgnie (tenotomia, tenektomia,
pektinotomia, pektinektomia).
Operacje wykonuje się u młodych 6-15 mies. psów. Zabiegi mają na celu
ograniczenie przywodzenia kończyny. W wyniku tego głowa kości udowej w mniejszym
stopniu odchylna jest na zewnątrz. Operacja mało traumatyzująca. Powrót do
zdrowia trwa kilka dni.
Potrójna osteotomia miednicy.
Do operacji kwalifikowane są psy 5-12 mies. bez rozwiniętych zmian
zwyrodnieniowych.Zabieg polega na przecięciu miednicy w trzech różnych
miejscach. Zespolenie jej przy użyciu specjalnie profilowanej płytki daje efekt
nachylenia panewki. Panewka po zabiegu nakrywa głowę kości udowej. Zabieg mocno
traumatyczny. rekonwalescencja trwa ok. 3 mies.
Odnerwienie torebki stawu biodrowego.
Kwalifikują się psy w każdym wieku z objawami bólowymi Istotą operacji jest
zniszczenie unerwienia zaopatrującego rąbek panewki i torebkę stawu biodrowego.
Po operacji zwierzę w ograniczonym stopniu odbiera bodźce bólowe z chorego
regionu.
Resekcja głowy kości udowej.
Kwalifikowane są psy z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi o masie ciała
poniżej 25kg. Psy cięższe jeśli mają dobrze rozwiniętą muskulaturę obręczy
miednicznej również dobrze reagują na ten zabieg. Zabieg polega na usunięciu
głowy i szyjki kości udowej. Ich miejsce wypełni tkanka łączna, która przejmuje
funkcję stawu. Po zabiegu nie ma kontaktu zwyrodniałych kości i likwidacji ulega
ból z tym związany.
Endoproteza stawu biodrowego.
Kwalifikowane są ciężkie psy, u których występuje zaawansowana dysplazja ze
znaczną bolesnością. Tej metody nie stosuje się u młodych zwierząt z
nierozwiniętym w pełni układem kostnym. Nie nadaje się też dla psów, u których
współistnieją inne schorzenia narządu ruchu (np. problemy natury neurologicznej
czy kłopoty z innymi stawami).
Obniżenie krętarza większego kości udowej.
Efektem zabiegu jest ściślejsze dopasowanie głowy kości udowej do panewki.
Bardzo istotna jest wczesna diagnostyka - już u kilkutygodniowych szczeniąt.
Wtedy możliwości pomocy zachowawczej i chirurgicznej są nieporównywalnie większe
niż u zwierząt kilku- kilkunastomiesięcznych bądź dorosłych z już rozwiniętymi
zmianami w obrębie bioder.
Autor: lek.wet. Paweł Kołodziejczak
Źródło:
http://www.lancet.pl/